Ο διαβήτης τύπου 2 είναι μια χρόνια μεταβολική διαταραχή που επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως. Είναι μια κατάσταση κατά την οποία το σώμα γίνεται ανθεκτικό στην ινσουλίνη, μια ορμόνη που ρυθμίζει τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα, με αποτέλεσμα τα αυξημένα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα. Ενώ η γενετική και άλλοι παράγοντες του τρόπου ζωής συμβάλλουν στην ανάπτυξη διαβήτη τύπου 2, η κακή διατροφή είναι η κύρια αιτία της νόσου.

Όπως όλοι γνωρίζουμε η διατροφή διαδραματίζει πρωτεύοντα ρόλο στην ζωή μας αφού συμβάλλει στην πρόληψη αρκετών ασθενειών και στην αντιμετώπιση τους. Η σημασία της διατροφής στη διαχείριση του διαβήτη τύπου 2 είναι κομβικής σημασίας, καθώς ό,τι τρώμε έχει σημαντικό αντίκτυπο στα επίπεδα σακχάρου στο αίμα μας, στη γενική μας υγεία και στην ποιότητα ζωής.

Σύμφωνα με τη Διεθνή Ομοσπονδία Διαβήτη, το 2021, υπήρχαν περίπου 463 εκατομμύρια ενήλικες που ζούσαν με διαβήτη παγκοσμίως, εκ των οποίων το 90% έως 95% έχουν διαβήτη τύπου 2. Ο διαβήτης τύπου 2 γίνεται ολοένα και πιο συχνός, ιδιαίτερα σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, και ο επιπολασμός του αναμένεται να συνεχίσει να αυξάνεται τα επόμενα χρόνια. H Διεθνής Ομοσπονδία Διαβήτη προβλέπει ότι ο αριθμός των ατόμων με διαβήτη αναμένεται να αυξηθεί σε 700 εκατομμύρια έως το 2045. Επίσης, 1 στους 2 ανθρώπους με διαβήτη δεν γνωρίζει ότι πάσχουν από διαβήτη γεγονός που υπογραμμίζει την επείγουσα ανάγκη για αυξημένη ευαισθητοποίηση, πρόληψη και αποτελεσματική διαχείριση του διαβήτη τύπου 2.

Ο διαβήτης τύπου 2 προκύπτει όταν τα β κύτταρα του παγκρέατος αδυνατούν να αντιμετωπίσουν την υπερβολική λήψη θρεπτικών ουσιών και να αντισταθμίσουν την ήδη προϋπάρχουσα αντίσταση στην ινσουλίνη. Ο διαβήτης είναι μια χρόνια ασθένεια που παρουσιάζει διαταραχή στον μεταβολισμό των υδατανθράκων, των πρωτεϊνών και του λίπους και στην έκκριση ή τη δράση της ινσουλίνης. Η ινσουλίνη είναι μια ορμόνη που ρυθμίζει τη γλυκόζη στο αίμα και τα υψηλά επίπεδα σακχάρου στο αίμα μπορούν να οδηγήσουν σε διαταραχές του κυκλοφορικού, νευρικού και ανοσοποιητικού συστήματος.

Το 2019, ο διαβήτης ήταν αιτία για το θάνατο 1,5 εκατομμυρίων ανθρώπων και το 48% των θανάτων λόγω του διαβήτη προέκυψε σε άτομα νεότερα των 70 ετών. Τα συχνότερα αίτια εμφάνισης διαβήτη τύπου 2 είναι η ανθυγιεινή διατροφή δηλαδή η διατροφή πλούσια σε επεξεργασμένα τρόφιμα, τηγανητά, γλυκά κ.λπ., η παχυσαρκία, η έλλειψη σωματικής άσκησης, η προϋπάρχουσα αντίσταση στην ινσουλίνη, η κληρονομικότητα, οι υψηλοί καρδιαγγειακοί δείκτες δηλαδή υψηλά τριγλυκερίδια, υψηλή χοληστερόλη κ.ά., ιστορικό διαβήτη της κύησης και η προχωρημένη ηλικία.

Μερικά από τα βασικότερα συμπτώματα της ασθένειας είναι η συχνοουρία, η πολυδιψία, η υπεργλυκαιμία, η αυξημένη όρεξη για φαγητό, η θολή όραση, η ακούσια απώλεια βάρους κ.ά. Σε κάποιες περιπτώσεις, τα άτομα δεν αντιλαμβάνονται από τα συμπτώματα οπότε όλοι μας θα πρέπει να κάνουμε εξετάσεις τουλάχιστον 1 φορά το χρόνο όλοι μας ώστε να μπορούμε να ελέγχουμε καλύτερα την κατάσταση της υγείας μας. Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε εάν έχουμε διαβήτη ή προδιαβήτη, ώστε να το αντιμετωπίσουμε έγκαιρα και να αποφύγουμε τους κινδύνους και τις επιπλοκές. Οι επιπλοκές μπορεί να είναι μακροαγγειακές, δηλαδή να προκύψει στεφανιαία νόσος, αποφρακτική αρτηριοπάθεια και εγκεφαλοαγγειακή νόσος ή μπορεί οι επιπλοκές να είναι και μικροαγγειακές δηλαδή να προκύψει νεφροπάθεια, νευροπάθεια και αμφιβληστροειδοπάθεια.

Πώς μπορεί η διατροφή να συμβάλει στην πρόληψη του διαβήτη τύπου 2,

Η πρόληψη του διαβήτη τύπου 2 αναφέρεται στις δράσεις που αποβλέπουν στην αποτροπή ή τη μείωση των πιθανοτήτων εμφάνισής του. Στόχος της πρόληψης είναι η διατήρηση της υγείας και η πρόληψη των νοσημάτων πριν καν αναπτυχθούν, μέσω της προαγωγής υγιεινών συνηθειών και της πρόληψης των παραγόντων κινδύνου που σχετίζονται με την ασθένεια. Το ίδιο ισχύει και για τον διαβήτη τύπου 2. Μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν διαβήτη τύπου 2 είναι τα άτομα που είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα συγκριτικά με τα άτομα που διατηρούν ένα φυσιολογικό βάρος. Η καλύτερη συμβουλή είναι - για αρχή - τα άτομα που έχουν αυξημένο βάρος να επισκεφτούν κάποιο διαιτολόγο για να μπορέσουν να επαναφέρουν το βάρος τους στα φυσιολογικά επίπεδα. Παράλληλα με την διατροφή, σημαντική είναι και η γυμναστική. Η σωματική δραστηριότητα βοηθά στην μείωση βάρους και στην μείωση του σακχάρου στο αίμα. Τα πιο βασικά tips για την βέλτιστη υγεία και την πρόληψη του διαβήτη τύπου 2 είναι:

• Η κατανάλωση τουλάχιστον 3-4 μερίδων φρούτων και λαχανικών σε καθημερινή βάση
• Η κατανάλωση οσπρίων τουλάχιστον 2 φορές την εβδομάδα
• Η κατανάλωση προϊόντων ολικής αλέσεως, τα οποία επιβραδύνουν την απορρόφηση των σακχάρων και επηρεάζουν την υγεία της καρδιάς και στην αρτηριακή πίεση.
• Η επιλογή τροφών με υγιεινά λιπαρά όπως είναι οι ξηροί καρποί, το αβοκάντο και το ελαιόλαδο και περιορίζοντας τα ανθυγιεινά λίπη όπως είναι για παράδειγμα τα τηγανητά τρόφιμα.
• Η περιορισμένη πρόσληψη ζάχαρης, αναψυκτικών και αλκοόλ. Στην περίπτωση του αλκοόλ προτιμήστε το κρασί ή την μπύρα.
• Η αποφυγή υπερκατανάλωσης καφέ και αλατιού που πιθανόν να δημιουργήσει κατακράτηση υγρών. Η πρόσληψη τουλάχιστον 8-10 ποτήρια νερού ημερησίως είναι αναγκαία.

Πώς μπορεί η διατροφή να συμβάλει στην αντιμετώπιση του διαβήτη τύπου 2,

Αρχικά τα άτομα με διαβήτη τύπου 2, πέρα από το γεγονός ότι θα πρέπει να λαμβάνουν συγκεκριμένα φάρμακα μετά τη διάγνωση του γιατρού τους, Θα πρέπει να παρακολουθούνται και από κλινικό διατροφολόγο ώστε να διαμορφώσουν ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα διατροφής βασισμένο στις ενεργειακές τους ανάγκες και τις ανάγκες της υγείας τους. Οι ασθενείς πρέπει να καταναλώνουν άφθονες ποσότητες λαχανικών, να περιορίσουν την πρόσληψη απλών σακχάρων όπως είναι για παράδειγμα το μέλι, η ζάχαρη και τα γλυκά και να προτιμούν την κατανάλωση σύνθετων υδατανθράκων όπως είναι για παράδειγμα το ρύζι, οι πατάτες και το ψωμί. Σημαντικός είναι επίσης ο προγραμματισμός των γευμάτων. Θα πρέπει να καταναλώνουν μικρά και συχνά γεύματα σε τακτικές ώρες, δηλαδή 3 κανονικά γεύματα την ημέρα (πρωινό, μεσημεριανό, βραδινό) και 2-3 ενδιάμεσα μικρά γεύματα ("δεκατιανό", απογευματινό και προ ύπνου). Είναι σημαντικό οι ασθενείς να μην μένουν νηστικοί για μεγάλο χρονικό διάστημα - πέραν των 3 ωρών - ώστε να μην αυξομειώνεται απότομα το σάκχαρο. Εξίσου σημαντικό είναι να μην τρώνε πολύ αργά το βράδυ. Ακόμη, η κατανάλωση προϊόντων ολικής αλέσεως είναι σημαντική όπως και ο περιορισμός αλατιού, ο περιορισμός λίπους, δηλαδή τρόφιμα πλούσια σε λίπος όπως είναι για παράδειγμα η μαγιονέζα, η κρέμα γάλακτος κ.ά, που οδηγούν σε αύξηση του σωματικού βάρους, γεγονός που επιδρά αρνητικά στην ρύθμιση του σακχάρου. Τα γαλακτοκομικά προϊόντα που θα προσλαμβάνονται θα πρέπει να είναι χαμηλά σε λιπαρά και το αλκοόλ θα πρέπει να αποφεύγεται λόγω, του ότι προκαλεί επικίνδυνες αυξομειώσεις στο σάκχαρο του αίματος. Επιπλέον, στο διαιτολόγιο θα υπάρχει αύξηση της ποσότητας των φυτικών ινών δηλαδή κατανάλωση προϊόντων ολικής αλέσεως, λαχανικών και φρούτων. Εκτός όμως την διατροφή σημαντική είναι και η φυσική δραστηριότητα. Η γυμναστική τουλάχιστον 30-45 λεπτά την ημέρα, θα βοηθήσει επίσης πάρα πολύ στη διαχείριση του διαβήτη.

Συμπερασματικά, η διατροφή διαδραματίζει τον σημαντικότερο ρόλο για τα άτομα με διαβήτη τύπου 2 αφού με το κατάλληλο διατροφικό πλάνο, μπορούν να αποτραπούν οι σοβαρές επιπλοκές και να βελτιώσουν την υγεία τους, ενώ αν αποφύγουν να ακολουθήσουν ένα διατροφικό πλάνο με την πάροδο του χρόνου θα δημιουργήσουν ανεπανόρθωτες ζημιές στον οργανισμό τους.   

Αναστασία Καρολίδου (Κλινική Διατροφολόγος)

Ομάδα δικτύου Curis